همانطور که در مقاله مربوط به مقاصد گردشگری اشاره شد، طی پژوهش‌های علمی که انجام شده، یک‌سری شاخص برای گردشگران نقرهای(گردشگران بالای55سال) در انتخاب مقصد اهمیت بالاتری دارد و ما هم بررسی مقاصد گردشگری مناسب برای نقره‌ای‌ها را بر مبنای شاخص‌های مذکور انجام می‌دهیم .
این شاخصها به شرح زیر هستند :
- جاذبه های گردشگری
- تسهیلات دسترسی و حمل و نقل
- تسهیلات و امکانات رفاهی
- سرویسها و خدمات جانبی
- امکانات درمانی و پزشکی
که در مقاله امروز به بررسی شهرستان اردکان با توجه به شاخص شماره یک می‌پردازیم.
شاخص اول؛ جاذبه‌های گردشگری شامل متغیرهای زیر است که در ادامه به هرکدام به طور مجزا پرداخته می‌شود:
- جاذبه های طبیعی و مناظر، آب و هوای مناسب
- جاذبه های فرهنگی-تاریخی
- برگزاری فستیوالها و مناسبت ها
ولی پیش از بررسی شاخصها، بهتر است آشنایی مختصر و کلی درباره اردکان پیدا کنیم.
اردکان، در استان یزد و کویر مرکزی ایران واقع شده و بعد از شهر یزد، پرجمعیت‌ترین شهر استان می‌باشد.
اردکان از سه بخش مرکزی، عقدا و خرانق تشکیل شده. و از لحاظ معماری شباهت زیادی به یزد دارد و خوشبختانه بافت تاریخی آن نیز از سالم‌ترین بافت‌های قدیمی ایران می‌باشد و شامل عناصری چون کاروانسرا، آب‌انبار، بادگیر، آسیاب، دربند و... است.
همچنین اردکان، کارخانجات صنعتی زیادی را در خود جای داده و به همین دلیل لقب قطب فولاد را به خود اختصاص داده است هرچند که همین موضوع باعث آلودگی هوای آن در بسیار از ایام است.
اردکان در فاصله 568 کیلومتری تهران و 60 کیلومتری یزد واقع شده.
به واسطه قرارگیری اردکان در منطقه کویری، وقتی صحبت از جاذبه های طبیعی به میان می آید، اولین گزینه ای که به ذهن می رسد کویر است .به گفته آقای کبیری پور از راهنمایان طبیعت گردی اردکان، این منطقه جاذبه های طبیعت گردی و ژئوتوریسم زیادی دارد که می تواند برای علاقمندان طبیعت جالب باشد هرچند که شاید همه آنها مناسب گردشگران گروه سنی نقره ای نباشد. در ادامه برخی از مهم ترین جاذبه های طبیعی و همینطور آب و هوای منطقه را با هم مرور می کنیم.
کویر عقدا یا سیاه‌کوه در استان یزد در 40کیلومتری اردکان، واقع شده است. این کویر از لحاظ جغرافیایی در حوالی دو کویر زردین و کویر اردستانه قرارگرفته است. مسیر اول , مسیر اردکان به احمدآباد و سپس جاده خاکی احمد آباد است که از کنار خط آهن می گذرد و به کویر سیاه کوه می رسد . مسیر دوم , مسیر انارک به ایستکاه راه آهن نایین و سپس جاده خاکی کنار گذر خط آهن تا ایستگاه نو گنبد است . مسیر سوم , مسیر خاکی انارک به اسماعیلان و سپس سیاه کوه است .
منطقه حفاظت‌شده‌ای با وسعت ۱۷۵.۲۲۷ هکتار و ۸۵۰ تا ۲۰۰ متر دامنه ارتفاعی در روستای خرانق اردکان می‌باشد که شامل سه منطقه ارتفاعی مهم دره انجیر، بوزوا و نی باز می‌شود و در سال ۱۳۸۱ هـ.ش، به‌عنوان پناهگاه حیات‌وحش معرفی گردیده است. این مناطق بین دشت‌هایی با اراضی شور، نواحی کوهستانی، تپه‌ماهوری و دیگر جاذبه‌های طبیعی زیبا واقع شده که هرکدام زیبایی خود را دارند.مهمترین مسیر برای دسترسی به پناهگاه، جاده اصلی یزد - طبس و جاده اختصاصی چادرملو - ساغند و خرانق است.
- غار اشکفت
این غار باستانی، از غارهای مقدس زرتشتیان به‌شمار می‌رود و هر ساله تعداد زیادی از زرتشتیان هند به این غار می‌آیند تا شبی را در آن بگذرانند. راه ورودی غار بسیار دشوار است؛ اما فضای داخلی آن شامل محوطه وسیعی می‌شود که ظرفیت ۱۰۰۰ نفر را دارد. بخشی از مسیر دسترسی به غار ماشین‌رو نیست و باید با پای پیاده حدود دو ساعت از صخره‌های سنگی صعب‌العبوری گذر کنید که شیب نسبتا تندی دارند و از این جهت، با آن‌که جزء جاذبه‌های طبیعی اردکان محسوب می‌شود، شاید امتیاز مناسبی جهت تناسب با گردشگری نقرهای کسب نکند.
- گردشگری نجوم
به واسطه قرارگیری اردکان در منطقه کویری، گردشگری نجومی یکی از دردسترس‌ترین نوع گردشگری مبتنی بر طبیعت در اردکان محسوب می‌شود . اجرای برنامه‌هایی همانند رصدهای گروهی، رصدهای فصلی، رقابت‌های فرهنگی مرتبط با نجوم و... برای تمامی گروه‌های سنی منجمله گروه سنی نقرهای جذابیت دارد.
- آب و هوای مناسب
با توجه به موقعیت جغرافیایی اردکان و قرار گرفتن آن در قلب کویر مرکزی ایران، تابستان زمان چندان مناسبی از لحاظ آب‌وهوا برای سفر به اردکان نیست . شب های پر ستاره ی شهرهای کویری در پاییز و زمستان خالی از لطف نیست ولی با توجه به ویژگی‌های خاص افراد در سنین بالا و نیاز به هوای معتدل، فصل بهار زمان مناسبی است. ولی در عین حال به دلیل وفور وجود کارخانجات صنعتی، در سال‌های اخیر نام اردکان را در بین شهرهای دارای آلودگی هوا می شنویم و البته از این جهت نیز، فصل بهار زمان مناسب تری جهت گردشگران نقرهای محسوب می‌شود.
جاذبه های فرهنگی-تاریخی؛ برگزاری فستیوالها و مناسبت ها
بدون‌شک، جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی اردکان از نقاط قوت این منطقه درخصوص جذب گردشگر و علی‌الخصوص گردشگران نقرهای است که علاقه ویژه‌ای به تاریخ و فرهنگ و کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه‌اند و می‌توان گفت اردکان، از این شاخص نمره کامل را دریافت میکند.
در ادامه با برخی از مهمترین جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی شهرستان اردکان و همینطور رویدادهای خاص آن آشنا می‌شویم:
- زیارتگاه‌های زرتشتیان چک‌چک و پیرهریشت
به واسطه حضور دیرینه زرتشتیان در این منطقه، زیارتگاه‌های آنان نیز همچنان پابرجاست و شاهد مراسم‌های مختلف زرتشتیان است و در طول سال نیز پذیرای گردشگران مختلف.
بافت تاریخی اردکان با مساحتی بالغ بر ۵۰هکتار، یکی از بزرگترین بافت‌های خشتی یزد است و شامل ۱۲محله و دروازه است و نمونه‌ای از منسجم و زنده از بافت‌های تاریخی ایران است و ثبت ملی نیز شده است و شامل عناصری همچون کاروانسراها، دربندها، خانه‌های تاریخی، بادگیرها، آب‌انبارها، ساباط‌ها و… می‌باشد.
- خانه‌های تاریخی اردکان
اردکان یکی از سالم‌ترین بافت‌های تاریخی ایران را دارد و خانه‌های تاریخی زیادی در اردکان وجود دارند که علی‌رغم اینکه بسیاری از آنها تغییر کاربری داده اند (مثلا موزه، اقامتگاه و…) ولی همچنان سرپا هستند و همین موضوع یکی از مزیت‌های اردکان نسبت به بسیاری از شهرهای تاریخی است . مثلا خانه های تقدیری(دوره قاجار و درحال حاضر جاذبه تاریخی)، خاتمی(در حال حاضر موزه مفاخر)، افضلی(دوره قاجار که در حال حاضر موزه فرش و گلیم است) مجدالعلما(دوره قاجار و درحال حاضر جاذبه تاریخی)، خالومیرزا(متعلق دوران ایلخانیان که امروزه اقامتگاه شده است).
که مهمترین آنها روستاهای خرانق و عقدا می‌باشند و قطعا به واسطه زنده کردن حس نوستالژی گروه سنی نقرهای، مقاصد مناسبی هستند.
از دیگر جاذبه‌هایی که می‌توان برای گردشگران و بخصوص گردشگران نقرهای فراهم کرد، مواردی است که به نوعی آنها را درگیر تجربه‌ای جدید کند. چون گردشگران نقرهای یکی از انواع سفرهایی که به شدت به آن تمایل دارند سفرهای تجربه‌گراست.
و اردکان به واسطه فرهنگ و رسوم غنی می‌تواند بستری برای سفرهای تجربه‌گرا فراهم کند. مثلا تجربه کاربافی(پارچه‌بافی)، سبدبافی با ترکه انار، مازاری(ادویه‌سابی)، عصاری(روغن‌گیری) و…
به عنوان نتیجه گیری نهایی درخصوص ارزیابی شاخص جاذبه‌های گردشگری باید گفت که اردکان امتیاز قابل قبولی برای انتخاب به عنوان گردشگران نقرهای کسب می کند . در حوزه گردشگری طبیعی، با اینکه مقاصدی وجود دارد که شاید برای گروهی از گردشگران نقرهای دسترس ناپذیر باشد ولی می توان گردشگری نجوم و همینطور روستاگردی را جایگزین نمود. درحوزه جاذبه های تاریخ-فرهنگی و همینطور رسوم و رویدادها، اردکان امتیاز کامل را کسب میکند زیرا ویژگی های غنی و کاملی از اینگونه جاذبه ها را برای مخاطبین نقره ای دارا می باشد.
منابع :
- پژوهش نگارنده درخصوص موضوع گردشگری سالمندان(نقره ای)
- مصاحبه تلفنی با راهنمای طبیعت گردی ادرکان، آقای کبیری پور