ظهور جنبش کم‌شتاب(Slow Movement)
سفر کم‌شتاب بخشی از جنبش کم‌شتاب به حساب می‌آید که این جنبش، جنبه‌های مختلفی دارد همچون تفکر کم‌شتاب، مدیریت کم‌شتاب و ...
درسال 1986 و در مشهورترین میدان شهر رم، پیاتزا دی اسپاگنا، همزمان با افتتاح رستوران مک‌دونالد و هجوم فست‌فود امریکایی به قلب رم، حساسیت‌هایی ایجاد و اعتراضاتی شکل گرفت. روزنامه‌نگار چپ‌گرای ایتالیایی، کارلو پترینی(Carlo Petrini) در واکنش به مک دونالدیزه شدن، آغازگر جنبش «غذای کم‌شتاب» شد.
این جنبش در تقابل با فرهنگ فست‌فودی، بر روی مصرف محصولات محلی، مواد غذایی ارگانیک و باکیفیت، آرامش در پختن و خوردن غذا و همینطور لذت بردن از مزه اصیل ایتالیایی تاکید داشت.
جنبش غذای کم‌شتاب کم‌کم به بخش‌های دیگر هم تسری پیدا کرد و کلا مفهوم جنبش کم‌شتاب شکل گرفت.
وبسایت رسمی جنبش غذای کم شتاب(به انگلیسی)
به طور کلی مفهوم کم‌شتابی، در هر زمینه‌ای مفهومی جایگزین برای سرعت خواهد بود که عامل بسیار مهمی در زندگی امروزی است و مخالف شتاب‌زدگی در دنیای امروز است.
«جنبش کم‌شتاب، بیانگر این موضوع است که شتاب‌زدگی در دنیای امروز سبب کاهش لذت و فروکاستن درک عمیق شده است: فهم عمیق از یک کتاب، لذت عمیق از یک رابطه، درک عمیق از یک مقصد.»
جنبش کم‌شتاب، یادآور طمانینه در برقرای ارتباط با انسانهای دیگر، با طبیعت، با غذا و ... است و متمرکز بر تجربه، کیفیت، اثرگذاری و بهینه کردن زندگی است.
البته هرچند به نظر می رسد که جنبش کم‌شتاب، صرفا زاییده تفکر پسامدرن است ولی باید توجه کرد که بسیاری از فلاسفه و متفکرین گذشته هم به این مفهوم توجه داشتند.
اسپینوزا (فیلسوف هلندی قرن هجدهم) و اپیکور(فیلسوف یونانی پیش از میلاد و بنیانگذار نظام فکری اپیکوری) معتقد بودند که زندگی فیلسوفانه توام با آرامش است و شوپنهاور(فیلسوف آلمانی قرن نوزدهم) معتقد بود که آهستگی، آرامشی خوب در جهانی بد است.
ارزش های اصلی جنبش کم‌شتاب:
• کم شتابی برابر است با اوقات باکیفیت
• کاهش شتاب فیزیکی برای لذت بردن از آنچه عرضه شده است
• تجربۀ باکیفیت
• معناگرایی
• سازگار با زیست‌بوم و تنوع‌گرایی
فلسفه آهستگی در برابر فرهنگ مدرن امروزی که سرعت، حرکت و نتیجه‌گرایی را می‌پرستد و تعلل، بازی و اهستگی را نکوهش می‌کند، ایستادگی می‌کند و معتقد است که آهستگی موجب تراکم لذت می‌شود و زندگی را معنادارتر و اخلاقی‌تر می‌کند.
گردشگری کم‌شتاب(Slow Tourism)
ژانت دیکینسون و لِس لامسدن (نویسندگان کتاب Slow Travel and Tourism) گردشگری کم‌شتاب را این‌طور تعریف می‌کنند:
«چارچوبی مفهومی، شامل افرادی که به آرامی به مقاصد مختلف دنیا سفر می‌کنند، بیشتر می‌مانند و کمتر جابه‌جا می‌شوند، کسانی که مسیر سفر رو هم تجربه‌ای از سفر در نظر می‌گیرند، در مقصد مثل یک فرد بومی از حمل و نقل محلی استفاده می‌کنند و غذاها و نوشیدنیهای محلی رو تجربه می‌کنند، برای کشف تاریخ و فرهنگ بومی مقصد، زمان می‌گذارند و از محیط زیست حمایت می‌کنند.»
مفهوم گردشگری کم شتاب نیز به نوعی در تقابل با گردشگری پرشتاب و انبوه و همینطور فرهنگ مصرف‌گرایی هست که تاکیدشان بر سرعت و راحتی به جای تجربه‌گرایی است.
سفر کم‌شتاب مفهوم جدیدی است که در آن مردم، با شتاب کمتر و از طریق مسیرهای زمینی به سوی مقاصد سفر می‌کنند.
در آنجا توقف طولانی تری دارند، کمتر جابجا می‌شوند، از جاذبه‌های گردشگری را با سرعت کمتر و عمق بیشتری بازدید می‌کنند و فعالیت‌هایی همسو با پایداری طبیعت و محیط زیست دارند. سفر کم‌شتاب به دنبال خلق تجارب ناب و معتبر و خارج از کلیشه‌های متداول است.
تعامل با مردم در سطحی عمیق‌تر بسیار لذت‌بخش‌تر و فراموش‌نشدنی‌تر از ثبت هزاران عکس و تصویر از کلیساها و بناهای تاریخی است. عکس‌هایی که حتی به آن نگاه هم نمی‌کنند و در بسیاری موارد صرفا کارکرد اشتراک در فضا‌های مجازی و شبکه‌های اجتماعی را دارد و تبدیل شده به ابزاری جهت نمایش و به رخ‌کشیدن.
گردشگری کم‌شتاب نوعی رهایی و غرق شدن در مقصد است.
نوعی ولگردی و پرسه‌زنی دلنشین که گردشگر با داشتن فرصت کافی با مردم محلی گپ می‌زند، در رسوم و فرهنگ محلی غوطه‌ور می‌شود و غذاهای بومی را می‌چشد و در تقابل است با گردشگری سریع که صرفا به یک مقصد سفر می‌کنیم، چند جاذبه معروف را می‌بینیم، عکس می‌گیریم، غذای فست‌فودی می‌خوریم و در لیست‌مان تیک می‌زنیم که این مقصد هم دیده شد و با سرعت سراغ مقصد بعدی می‌رویم بدون اینکه بدانیم که پشت هر یک از این جاذبه‌ها چه داستان‌ها و قصه‌هایی نهفته بود، بدون اینکه ارتباط و تعاملی با جامعه محلی برقرار کرده باشیم، بدون اینکه با فراغ بال و آهسته در کوچه‌پس‌کوچه‌ها و خیابان ها قدم زده باشیم.
گردشگران کم‌شتاب معمولا از وسایل نقلیه سریع مثل هواپیما استفاده نمی‌کنند تا از مسیر سفر هم لذت ببرند. در واقع برای گردشگران کم‌شتاب صرفا مقصد مهم نیست و لذت بردن از سفر شامل مسیر سفر هم می‌باشد.
مهمترین ویژگی‌های گردشگری کم‌شتاب
ده فرمان گردشگری کم‌شتاب یا «مانیفستی برای سفر آهسته» از نگاه کارپینلی(Carpinelli, 2009)
1- از خانه شروع کنید. آغاز سفر آهسته، ذهن است.
2- آهسته سفر کنید. اگر امکانش هست از سفر با هواپیما پرهیز کنید و به جای آن از قطار، اتوبوس، کشتی و ... استفاده کنید.
3- اجازه ندهید انتظار رسیدن به مقصد، لذت سفر را تحت‌الشعاع قرار دهد.
4- به بازارهای محلی سر بزنید.
5- در یک کافه محلی بنشینید تا شما هم بخشی از منظره شهری باشید.
6- زمان خود را صرف حس کردن زبان و لهجه محلی کنید.
7- اقامتگاه خود را طوری انتخاب کنید که در ارتباط و تعامل با جامعه محلی باشید.
8- کارهایی را انجام دهید و امتحان کنید که مردم محلی انجام می‌دهند نه فقط آن چیزهایی را که کتاب راهنمای سفر به شما می‌گوید.
9- به استقبال غیرمنتظره‌ها بروید. مثلا تاخیر قطار یا جا ماندن از اتوبوس را فرصتی جدید تلقی کنید.
10- به این فکر کنید که شما چه چیزی می‌توانید به جامعه‌ای که از آن دیدن می‌کنید اضافه کنید.
منابع :
- مقاله «گردشگری کم شتاب در ساحت فلسفه آهستگی» ، مهرنوش بسته‌نگار(1399)
- https://virgool.io/tourismcommunity
- Ting-Yen (Tim) Huang, Joseph S. Chen, William D. Ramos(2023) , Slow tourism: the relationship between tourists’ slow food experiences and their quality of life, Tourism Review
- Jelena Farkić,Sebastian Filep &Steve Taylor(2020), Shaping tourists’ wellbeing through guided slow adventures, Journal of Sustainable Tourism